توانا محەمەد نوری: 
لە گۆڕانکارییەکی گرنگدا، حکومەتی ئیسرائیل ڕایگەیاند کە ئۆپەراسیۆنە سەربازییەکانی لە بەشێک لە غەززە بۆ ماوەیەکی کاتی ڕادەگرێت بۆ ئەوەی ڕێگە بە هاوکاری مرۆیی بدات. ئەم هەنگاوە بە شێوەیەکی بەرفراوان وەک وەڵامێک بۆ فشاری دەرەکی و داواکارییەکانی ناوخۆیی لێکدەدرێتەوە. ڕاگەیاندنەکە هاوکاتە لەگەڵ جوڵەیەکی دیپلۆماسی مێژوویی: دانپێدانانی فەرمیی فەرەنسا بە فەلەستین، ئەمەش چوارچێوەی جوگرافیای سیاسی ناوچەکە دەگۆڕێت و پەلە لە دۆزینەوەی چارەسەرێکی درێژخایەن بۆ قەیرانەکە دەکات.
دۆخی غەززە لە سەرانسەری جیهاندا سەرکۆنەی توندی لێکەوتۆتەوە. لەگەڵ ئەوەی زیاتر لە دوو ملیۆن دانیشتووان ڕووبەڕووی برسێتی و داڕمانی ژێرخانی پزیشکی بوونەتەوە، ئاژانسە مرۆییەکان هۆشدارییان داوە لە کارەساتێکی ڕوو لە گەشە. لە هەفتەکانی ڕابردوودا، ٢٨ وڵات، لەنێویاندا بەریتانیا، کەنەدا، و فەرەنسا، داوایەکی هاوبەشیان ئاراستەی ئیسرائیل کرد بۆ ئاسانکاری گەیاندنی هاوکاری مرۆیی و ڕاگرتنی کردەوە دوژمنکارانەکان.
بڕیاری فەرەنسا بۆ دانپێدانانی فەرمی بە دەوڵەتی فەلەستین لە کۆبوونەوەی داهاتووی کۆمەڵەی گشتی نەتەوە یەکگرتووەکاندا وەرچەرخانێکە. ئیمانوێل ماکرۆن جەختی لەسەر پێویستی “ئاشتییەکی دادپەروەرانە و هەمیشەیی لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست” کردەوە و فەرەنسای وەک یەکەم وڵاتی G7 ناساند کە پشتگیری لە دەوڵەتبوونی فەلەستین دەکات. ڕاگەیاندنەکە لەلایەن سەرکردەکانی فەلەستین و گروپە مرۆییەکانەوە پێشوازی لێکرا، بەڵام ڕەخنەی توندی ئیسرائیلی لێکەوتەوە و بە “پاداشتێک بۆ تیرۆر” ناوی برد.
هەرچەندە ئەم هەنگاوەی فەرەنسا تا ڕادەیەکی زۆر سیمبۆلیکە، دانپێدانانەکە فشاری دیپلۆماسی دەخاتە سەر هەوڵەکان بۆ داواکردنی چارەسەری دوو دەوڵەت و دەتوانێت هانی هێزە ڕۆژئاواییەکانی دیکە بدات کە هەمان هەنگاو بنێن.
بۆ وەڵامدانەوەی فشارە جیهانییەکان، ئیسرائیل ڕاگرتنی تاکتیکی ڕۆژانەی لە کاتژمێر ١٠ی بەیانی تا ٨ی ئێوارە لە ناوچە سەرەکییەکانی وەک شاری غەززە، دێر بەلەح و ئەلمەواسی جێبەجێ کردووە. ئەم ڕاگرتنانە بۆ ئەوە داڕێژراون کە ڕێگە بە کاروانی هاوکاری و کارمەندانی نەتەوە یەکگرتووەکان بدەن بە سەلامەتی تێپەڕن. ڕێڕەوی زیاتر لە کاتژمێر ٦ی بەیانی تا ١١ی شەو کراوەن بۆ ئاسانکاری جووڵەی خۆراک، ئاو و پێداویستییە پزیشکییەکان. هەروەها هاوکاری لە ڕێگەی ئاسمانەوەش دەستیپێکردۆتەوە.
فشاری ناوخۆیی گشتی لەسەر حکومەتی ئیسرائیل زیاتر بووە، خۆپیشاندانی بەرفراوان لە شارەکانی وەک تەلئەبیب و قودس بەردەوامە و خۆپیشاندەران داوای لێپرسینەوە و ئازادکردنی بارمتەکان و دەستلەکارکێشانەوەی سەرۆکوەزیران نەتەنیاهۆ دەکەن. لە هەمان کاتدا، ململانێی سیاسی ناوخۆیی متمانەی گشتی زیاتر لاواز کردووە. ڕاپرسییەکی ئەم دواییە دەریخستووە کە ٦٢٪ی ئیسرائیلییەکان پێیانوایە ناکۆکییە ناوخۆییەکان هەڕەشەیەکی گەورەترن لە مەترسییە دەرەکییەکان، کە ئەمەش قووڵایی قەیرانەکە دەردەخات.
لە هەمان کاتدا، کەسایەتییە گشتییەکان و گروپەکانی داکۆکیکار لە مافی مرۆڤ لە ناو ئیسرائیل داوایان لە حکومەت کردووە کە هەڵوێستێکی مرۆییتر بگرێتەبەر. زۆرێک لە ئیسرائیلییەکان نیگەرانن کە ئازارەکانی بەردەوامی ناو غەززە زیان بە ناوبانگی جیهانی وڵاتەکەیان دەگەیەنێت و بەها دیموکراسییە لەمێژینەکانیان تێکدەدات.
سەرەڕای ڕێوشوێنە نوێیەکان، ڕێکخراوە مرۆییەکان هێشتا وریایانە مامەڵە دەکەن. پزیشکانی بێ سنوور و گروپەکانی دیکەی هاوکاری هۆشداری دەدەن کە ڕاگرتنەکان تەنها ئارامییەکی کاتی دابین دەکەن و پاراستنی خەڵکی سڤیل و کرێکاران مسۆگەر ناکەن. کاروانەکان تەنانەت لە کاتی ئاگربەستیشدا تەقەیان لێکراوە و ئاستەنگی لۆجستی بەردەوامن.
دانپێدانانی فەرەنسا بە فەڵەستین ڕەوتی گفتوگۆی دیپلۆماسی دەگۆڕێت، بەڵام ئەو سیستمە لەناو نابات کە بۆتە هۆی نەهامەتی لە غەززە. وەستانە کاتییەکان تەنها کاردانەوەن. گۆڕانکاریی ڕاستەقینە پێویستی بە چارەسەرکردنی نایەکسانییە قووڵەکانی ئابووری، سیاسی و خاکی هەیە.
ئێستا ئیسرائیل لەبەردەم بڕیارێکدایە: یان بەردەوام بێت لە بەکارهێنانی هاوکارییە مرۆییەکان وەک دەستکەوتێکی ستراتیژی، یان بچێتە ناو دیالۆگ. جیهان تەنها چاوەڕێی ئاگربەستێک نییە، بەڵکو چاوەڕوانی هەنگاونانە دژی ئەو هێزانەی کە خەڵکی برسی و ئاوارە و بێدەنگ کردووە.
٢٨/٧/٢٠٢٥
