نووسینی: توانا محەمەد نووری 
لەسەردەمێکدا کە سنوورەکان توندتر دەکرێن و گوتاری فەرمی و میدیاکان بەرانبەر کۆچبەران ڕۆژ بە ڕۆژ دوژمنکارانەتر دەبێت، زۆر گرنگە ڕاستییەکی سادە لەبیر نەکەین: خەڵک ناچارن کۆچ دەکەن و کۆمەڵگاکان کاتێک گەشە دەکەن کە پێشوازییان لێدەکەن. بەریتانیا، سەرەڕای ناکۆکییە سیاسییەکانی، بەردەوامە لە سوودوەرگرتن لە کۆچ و نیشتەجێکردنی پەنابەران، نەک تەنها لە ڕووی ئابوورییەوە، بەڵکو لە ڕووی کۆمەڵایەتی و کولتوورییەوەش.
کۆچبەران و پەنابەران کاری کەس نادزن، بەڵکو ئەو کارانە دەکەن کە بەردەوامی بە بەریتانیا دەدات. لە پەرستارانی (NHS) و کارمەندانی چاودێرییەوە (care workers) تا شۆفێرانی گەیاندن و کرێکارانی کێڵگەکان. ئەوان بڕبڕەی پشتی خزمەتگوزارییە سەرەکییەکانن. لە ساڵی ٢٠٢٥دا، کاتێک شانشینی یەکگرتوو ڕووبەڕووی کەمیی هێزی کار لە سەرجەم کەرتەکاندا دەبێتەوە، ئەوە کرێکارانی کۆچبەرن کە بۆشاییەکان پڕدەکەنەوە، زۆرجار لە بارودۆخێکی سەخت و بە کرێیەکی کەمیش.
بەشدارییەکەیان تەنها ئابووری نییە. ئەوان چاودێری بەساڵاچووان دەکەن، بەرهەمەکان دەدورنەوە و شارەکانیش بە چالاکی دەهێڵنەوە. لە بەرامبەردا داوای شتێکی کەم دەکەن: کەرامەت، سەلامەتی، و هەلی بنیادنانی ژیانێکی باشتر.
دانیشتووانی بەریتانیا بەرەو پیریان دەچن. بەبێ کۆچ، بنکەی باج بچووک دەبێتەوە، خزمەتگوزارییە گشتییەکان لاواز دەبن و باری سەرشانی نەوە گەنجەکان قورستر دەبێت. کۆچبەران و پەنابەران، کە زۆربەیان گەنجن و ئارەزووی کارکردنیان هەیە، یارمەتیدەرن لە دووبارە هاوسەنگکردنەوەی ئەم قەیرانە دیمۆگرافییە.
ئەوان باج دەدەن، پشتگیری لە خانەنشینی دەکەن و خزمەتی نیشتیمانی تەندروستی(NHS) بە زیندوویی دەهێڵنەوە. بوونیان هەڕەشە نییە بۆ سەر دەوڵەتی خۆشگوزەرانی بەڵکو مەرجێکە بۆ مانەوە و بەردەوامبوونی.
ژیانی کولتووری و هزریی بەریتانیا هەمیشە لەلایەن هاتووانی نوێوە دەوڵەمەند کراوە. ئەو پەنابەرانەی لە جەنگ، چەوسانەوە، یان کارەساتی کەشوهەوا هەڵدێن، لەگەڵ خۆیاندا نەک تەنها خۆڕاگری، بەڵکو کارامەیی، داهێنان، و دیدگای نوێش دەهێنن. ئەوان دەبنە مامۆستا، هونەرمەند، ئەندازیار، و کارساز.
لە شارەکانی وەک مانچستەر، گلاسکۆ، و لەندەن، ئەو کارانەی کە لەلایەن پەنابەرانەوە بەڕێوەدەبرێن، ژیان دەبەخشنەوە بە شەقامە سەرەکییەکان و هەلی کار دەڕەخسێنن. کۆچبەران کۆمپانیای تەکنەلۆژیای نوێ دادەمەزرێنن، چێشتخانە دەکەنەوە و بەشداری لە هونەردا دەکەن.
لەسەرتاسەری شانشینی یەکگرتوودا، کۆمەڵگاکان دەریدەخەن کە بەزەیی لە ترس بەهێزترە. ئەنجومەنە ناوخۆییەکان، ڕێکخراوە خێرخوازییەکان و خۆبەخشەکان بە ماندووبوونێکی زۆرەوە کاردەکەن بۆ پێشوازیکردن و پشتگیریکردنی پەنابەران. لە خولەکانی فێربوونی زمانەوە تا پشتگیری نیشتەجێبوون، ئەم هەوڵە بنەڕەتییانە پرد دروست دەکەن لەکاتێکدا کەسانی تر هەوڵی دروستکردنی دیوار دەدەن.
ئەمە خێرخوازی نییە، بەڵکو هاوپشتییە. کۆمەڵگایەک نەک بەپێی چۆنیەتی مامەڵەکردنی لەگەڵ بەهێزەکان، بەڵکو بەپێی چۆنیەتی مامەڵەکردنی لەگەڵ لاوازەکان حوکمی لەسەر دەدرێت.
بەریتانیا مێژوویەکی دوور و درێژی هەیە لە پێشکەشکردنی پەناگە، لە کیندەرتڕانسپۆرتەوە (گواستنەوەی منداڵان) تا نیشتەجێکردنەوەی سوری و ئەفغانییەکان و ئۆکرانییەکان. پاراستنی ئەم نەریتە تەنها پرسێکی سیاسی نییە، بەڵکو پرسێکی بنەماییە. لە جیهانێکدا کە بەهۆی جەنگ، نایەکسانی و داڕمانی کەشوهەواوە بریندار بووە، شانشینی یەکگرتوو هەم توانا و هەم بەرپرسیارێتی ئەوەی هەیە ئەم کارە بکات.
لێرەدا هەندێک ئامار و داتای سەرەکی ساڵی ٢٠٢٥ دەخەینە ڕوو کە بەشدارییە ئابوورییەکانی پەنابەران و کەرتی کۆچی بەرفراوانتر لە شانشینی یەکگرتوو ڕوون دەکاتەوە:
١. پەنابەران لە هێزی کار و ئابووریدا
• پەنابەران بە پڕکردنەوەی کەمیی هێزی کار لە کەرتە سەرەکییەکانی وەک چاودێری تەندروستی، کشتوکاڵ و میوانداری، بەشداری لە ئابووری شانشینی یەکگرتوودا دەکەن.
• زۆرێک لە پەنابەران، کاتێک مافی پەنابەریەتییان پێدەدرێت، بە خێرایی تێکەڵی هێزی کار دەبن و کاری خۆیان دادەمەزرێنن، کە بەشداری لە ئابوورییە ناوخۆییەکان و ڕەخساندنی هەلی کاردا دەکات.
• لە شارەکانی وەک مانچستەر، بێرمینگهام، و گلاسکۆ، ئەو کارانەی کە لەلایەن پەنابەرانەوە بەڕێوەدەبرێن، ژیان دەبەخشنەوە بە شەقامە سەرەکییەکان و پشتگیری لە گەشەپێدانی کۆمەڵگا دەکەن.
٢. بەشداری لە باج و خزمەتگوزارییە گشتییەکاندا
• پەنابەران و کۆچبەران یارمەتیدەرن لە فراوانکردنی بنکەی باج، و بەشداری دەکەن لە بیمەی نیشتمانی، باجی داهات و داهاتی ئەنجومەنە ناوخۆییەکان.
• بەشدارییان پشتگیری لە سیستمی(NHS) ، پەروەردە و خانەنشینی دەکات وە یارمەتیدەرەیشە لە کەمکردنەوەی کێشەکانی کەسانی بەساڵاچوو.
ناتوانرێت تێوەگلانی بەریتانیا لە کۆچی جیهانیدا و ڕۆڵی مێژوویی و بەردەوامی لە ململانێ نێودەوڵەتییەکاندا جیا بکرێتەوە. لە عێراق و ئەفغانستانەوە تا لیبیا و سوریا، دەستێوەردانە سەربازییەکانی بەریتانیا، کە زۆرجار شانبەشانی هاوپەیمانییە ڕۆژئاواییە گەورەکان بووە، بووەتە هۆی ئاوارەبوونی ملیۆنان کەس. ئەم کردارانە، کە لەبەر بەرژەوەندییە ژیۆپۆلەتیکی و هاوپەیمانییە ستراتیژییەکان ئەنجامدراون، شوێنەواری بەردەوامیان لەسەر ئەو ناوچانە جێهێشتووە کە کاریان تێکردووە. داننان بەم میراتەدا زۆر گرنگە: کاتێک خەڵک لە جەنگ و چەوسانەوە هەڵدێن، زۆرجار لەو بارودۆخانە ڕادەکەن کە بەشێکی، لەلایەن هەمان ئەو هێزانەوە داڕێژراوە کە ئێستا مشتومڕی ئەوە دەکەن ئایا پێشوازییان لێبکەن یان نا.
پێشوازیکردن لە پەنابەران بارگرانی نییە؛ بەڵکو وەبەرهێنانێکی ئەخلاقییە لە جیهانێکی دادپەروەرتر و مرۆڤانەتردا.
کۆچ قەیران نییە، بەڵکو ڕاستییەکە. کاتێک بە بەزەیی و دادپەروەرییەوە بەڕێوەببرێت، سەرچاوەی هێزە. داهاتووی بەریتانیا بەند نییە لەسەر داخستنی دەرگاکانی، بەڵکو لەسەر کردنەوەی دڵی.
بە باوەشکردنەوە بۆ ئەوانەی بەدوای سەلامەتی و هەلدا دەگەڕێن، ناسنامەی خۆمان لەدەست نادەین، بەڵکو دووبارە دەیدۆزینەوە. بەریتانیا گەشە دەکات کاتێک پێشوازی لە کۆچ و پەنابەران دەکات.
٢٥/٨/٢٠٢٥
