ريبوار ياسين فتاح: 
هەڵبژاردن هیچ واقعێکی کوردستان ناگۆڕێ، خراپتری دەکات.
هەڵبژاردن لە کوردستان چی ناگۆڕێ؟
هەمان چینی سیاسی، کە لە ١٩٩١ەوە، دەسەڵاتی لە دەستدایە دەمێنێتەوە، بەبێ بەشداریکردن، ئەم چینە هەمیشە لە هەڵبژاردندا دەیبەنەوە، پارێزراون و لەسەروو دەنگ و خواستی خەڵکەوەن. هەڵبژاردن تەنیا بۆ گۆڕینی ئەندامانی پەڕلەمانە نەك بۆ دەستاودەستکردنی ئاشتیانەی دەسەڵات. دەنگ بە هەرچ کەسێك بدەن، تەنیا دوو بنەماڵە دەردەچێ. بۆ پەڕلەمانیش کۆمەڵێك بودەڵەی حزبی دادەنرێ.
پارتی و یەکێتی هەڵبژاردن ببەنەوە و نەیبەنەوە پەڕلەمان، دەسەڵاتی دادوەری و حکومەت داگیر دەکەن. خۆ گەر لە ئاستی قانونی کەمتر دەنگیان هێنا، لەگەڵ گروپێکی دیکەی نێو پەڕلەمان، ڕێكدەکەون.
یەکێتی پابەند نابێ بە دەوڵەتۆکەی بەرزانی هەولێرەوە و خۆیان لە سلێمانی دەوڵەتۆکەی تاڵەبانی بەردەوام دەکەن.
پەڕلەمان شوشەیەکی تەماوەیە تا حوکمی داپڵۆسەر و گەندەڵی پارتی و یەکێتی جوان بکات. پارتی هەمیشە کۆنترۆڵی پەڕلەمانی کردووە، بە پووڵ، پۆست و تۆقاندن. گەر پەڕلەمان بە پلانی ئەمان نەڕۆیشت، دەرکی خڕ دادەخەن.
گریمانە: گەر یەکێك لە پارتی یان یەکێتی بە تەنیا هەموو دەنگی پەڕلەمان بهێنن، دەسەڵاتی ئەم لایەنە سنووری پۆڵاینی دێگەڵەی بۆ نابەزێ.
دەسەڵاتی دادوەری لەژێر پێی حزبدا دەبێ و دەستگای تۆقێنەری وەك دژەتیرۆر، پاراستن، زانیاری، ئاسایش، پاسەوانی ئەم و ئەو سەرکردە و هەموو هێزی چەکدار لە جێی دەسەڵاتی دادوەری کارا دەبن. دادوەر لە باشترین حاڵەتدا، فرمانبەری گچکەی حزبە، دەست لەسەر سنگ ڕاوەستاوە بۆ فەرمان، بێشکۆیە و بودەڵە. ڕفاندنی کوڕ و کچی کورد بۆ جێی نادیار و بەبێ پێڕەوەی هیچ قانونێك بەردەوام دەبێ، بەبێ ئەوەی مافی گشت یان دادوەر بێتەجواب.
پارتی و یەکێتی بەردەوام دەبن لە کۆنترۆڵی خەڵکدا بە میلیشای حزب، کە هەموو هێزی چەکداری کوردستانە؛ هەروەك بەردەوام دەبن لە تێکشکان و سوککردنی دەستگا و پۆستی دەوڵەت؛ ئامانج ئەوەیە خۆیان بە سەروەر و پیرۆز بهێڵنەوە، نەك دەوڵەت. چارەسەری هەموو کێشەیەكی خەڵك لەلای دەستڕۆشتووی حزب دەبێ، دەستگای دەوڵەت بە بێکەڵك و داڕماو درێژەی دەبێ.
وەزارەت ئازاد نابێ لە بڕیاردان و پلانداڕشتندا؛ وەزیر فرمانبەری سەرۆکی حکومەتە. مەرجەعی بڕیاری ئەمیش بنەماڵەیە، کە ڕژێمی دەرەکی کۆنتڕۆڵی دەکات. تەنانەت فەرمانی وەزارەتیش دەبێ سەرۆك ئیمزای بکات، نەك وەزیر؛ ئەم دەبێ لە تایبەتمەندی خۆیدا بەشداری داڕشتنی سیاسەتی دەوڵەت بێ، نەك لە ئۆفیسدا دابنیشێ خزمەتخوازی ببینێ. ئەمە کاری فرمانبەرێکی خوارەوەیە و سوککردنی پۆستی وەزیرە.
خەزێنەی هەرێمی کوردستان بە بەتاڵی دەمێنێتەوە و وەزیری دارایی ئاگاداری داهات و خەرجی حکومەتی هەرێم نابێ. هەرچی داهاتی هەرێمە دەچێتە لای حزب و تاریکی لە کۆکردنەوەی داهات و خەرجکردندا بەردەوام دەبێ. زنجیرە درامای “موچەی عێراق” لەگەڵ زنجیرە درامای “درۆنی تورك” درێژەیان دەبێ. هیچیان چارەسەر ناکرێن.
سەرۆکی حزبەکان لەگەڵ ئەوەی هەڵنەبژێراون و بەشداری هەڵبژاردن ناکەن، هەموو دەسەڵاتێکیان بەدەست دەبێ. جگە لە گەمەی سیاسی، هەرگیز گوێت لە سەرکردەیەك نابێ باسی خەمی خەڵك و چارەسەری کێشەیان بکات. ئەمان خەڵك بە مرۆ و موریدی خۆیان دەزانن.
هەولێر بە داگیرکراوی دەمێنێتەوە و پارتی هەر کەس و لایەنێك بە نەیار بزانێ، نایەڵی بچێتە هەولێرەوە جا با سەرۆکی پەڕلەمان، وەزیر یان ئەندامی مەکتەبی سیاسی یەکێتیش بێ. پارتیش هەرگیز لە سەفارەت زیاتری لە سلێمانی نابێ، باشترین سیاسەت بۆ دابەشکردنی کوردستان و دوورخستنەوەی هەموو دەرفەتێكی دامەزراندنی دەوڵەتی کوردستان.
هەرێمی کوردستان بە دابەشکراوی دەمینێتەوە و ئاسۆی دامەزراندنی دەسەڵاتی نێوەند و یەکێتی دانیشتوان نابینرێ. بە پێچەوانەوە، پارتی و یەکێتی کار بۆ ڕیشاڵکردنی دانیشتوانی هەرێم دەکەن، کە تەنیا ڕێی حکومڕانیانە. ئەمە سیاسەتی ڕژێمی ناوچەکە، پارتی و یەکێتی جێبەجێی دەکەن.
پارتی و یەکیتی لەژێر کۆنترۆڵی ڕژێمی تورك و فارسدا دەمێننەوە. بگرە بڕیاری سەرەکی لە هەرێمدا لە تاران و ئەنکەرەوە دەدرێ، دوو حزب تەنیا جێبەجێکارن.
هەرچ کاتێك پارتی و یەکێتی بوون بە دوو حزبی هاوچەرخ و سەرکردەیان گۆڕی و کوڕ جێی بابی نەگرتەوە و پوور و مام نەبوون بە سەرکردە، ئەوا باوەڕ بە دەستاودەستی دەسەڵات دەکەم. گەر ئەو حزبانەی دەسەڵات پێکدێنن، خاوەن میلیشیا بن و سەرکردایەتی حزب هەرگیزای هەرگیز نەگۆڕێ، بۆچی دەتوانن، هەرێمێکی سیڤڵ و دیمکرات دابمەزرێنن.
بە کورتی، هەڵبژاردنی هەرێمی کوردستان کۆمەڵێك گەندەڵ دەخاتە پەڕلەمانەوە، ڕووی قانونی دەدات بە دەسەڵاتی داپڵۆسەری پارتی و یەکێتی. دوای چوار ساڵ بە موچەیەکی خەیاڵی خانەنشین دەکرێن. پەڕلەمان گرفتێکی گەورەی کوردستانە، لە کۆمەڵگەی نێودەوڵەتیدا، هەرێم بە دیمکرات دەردەخات. هەڵبژاردن تەنیا پڕۆسەیەکە، دیمکراتیەت دەستگایە، کولتوورە، پرۆسە و پرۆسیجەرە و زۆر شتی دیکە بنەماین.
دوای هەڵبژاردن داگیرکرنی موڵکی گشت و کاولکردنی کوردستان بۆ بەرژەوەندی حزب و بنەماڵە بەردەوام دەبێ.
