توانا محەمەد نوری: 
لێدوانە سیاسییەکانی ئەم دواییەی مەسرور بارزانی، سەرەڕای ئەوەی هەوڵ دەدات وەک نوێنەرێکی گۆڕانکاری و خاوەن هەڵوێستێکی ژیرانەتر خۆی نیشان بدات، بەڵام پێداچوونەوەیەکی قووڵتر بۆ قسەکانی گومان لەسەر ڕاستی ئەم بۆچوونە دروست دەکات. قسە و لێدوانەکانی نیشانەی گۆڕانکارییەکی بنەڕەتی و ڕیشەیی پێوە دیار نییە، بەڵکو زۆربەی جار دووبارەکردنەوەی هەمان ئایدیۆلۆژیا و گوتاری کۆنە کە ساڵانێکە لە دەسەڵاتدا باوە. ئەم وتارانە کەمتر دەست بۆ هۆکارە سەرەکییەکانی چەقبەستوویی و پاشکەوتوویی سیاسی لە هەرێمی کوردستاندا دەبەن و چارەسەری ڕاستەقینە پێشکەش ناکەن. ئەمەش ئاماژەیەکی ڕوونە بۆ ئەوەی کە مامەڵەکردن لەگەڵ چەمکی “نوێبوونەوە” تەنها لە ئاستێکی ڕووکەش و وشەدا ماوەتەوە، نەک پابەندبوونێکی ڕاستگۆیانە بە حوکمڕانییەکی گۆڕانکاریخوازەوە.
ڕەخنەیەکی توند ئاراستەی ئیدارەکەی مەسرور بارزانی دەکرێت بەهۆی بەرتەسککردنەوەی فەزای ئازادییە گشتییەکان. هاوسەنگیی نێوان دەسەڵاتی حوکمڕانی و بەشداریی ڕاستەقینەی گشتی نەک هەر باشتر نەبووە، بەڵکو خراپتریش بووە، کە ئەمەش کاریگەری نەرێنی لەسەر پڕۆسەی دیموکراسی داناوە. ئەم ئاراستە دەسەڵاتخوازییە بووەتە هۆی سەرکوتکردنی دەنگی ناڕازی و کەمبوونەوەی بەشداری سیاسیی کاریگەری هاوڵاتیان لە بڕیاردانەکاندا. ئەمەش گومان لەسەر پابەندبوونی ئیدارەکە بە بنەماکانی حوکمڕانییەکی کراوە و گشتگیر دروست دەکات. دیدگا و پلانەکانی بارزانی بۆ داهاتوو هێشتا ناڕوونن و وەک پێویست وردەکاری و میکانیزمی جێبەجێکردنیان تێدا نییە. نەبوونی نەخشەڕێگایەکی ڕوون بۆ چۆنیەتی کردنی بنەماکان بە سیاسەت و پڕۆژەی کردەیی، گومانێکی گەورە لەسەر توانای دروست دەکات کە بتوانێت ناوچەکە بەرەو پێشکەوتنێکی ڕاستەقینە ببات. هەروەها، حکومەتەکەی بارزانی ڕووبەڕووی ڕەخنە بووەتەوە بەهۆی نادیاری لە پڕۆسەکانی بڕیارداندا، ئەمەش شەرعیەتی ئیدارەکەی و بانگەشەکانی بۆ وەڵامدانەوەی خەڵک کەم دەکاتەوە.
ئیدارەکەی مەسرور بارزانی بەردەوام ڕووبەڕووی ڕەخنە دەبێتەوە بەهۆی نادادپەروەری لە دابەشکردنی خزمەتگوزارییە گشتییەکان و دەرفەتە ئابوورییەکان، کە زیاتر لە بەرژەوەندی کۆمپانیا زەبەلاحەکان و بازرگانە نزیکەکاندا بووە. ئەمەش وایکردووە گوزەرانی خەڵکی ئاسایی، بە تایبەتی چینی کرێکار و کەم دەرامەت، بەرەو خراپتر بڕوات و نائومێدی بڵاوببێتەوە. نەک تەنها پێشکەوتنێکی بەرچاو لە ژیانیاندا بەدی نەکراوە، بەڵکو لە چەندین سێکتەری سەرەکی وەک تەندروستی، پەروەردە و ژێرخاندا، حکومەتەکە نیشانەکانی دواکەوتن و پاشەکشەی بەخۆوە بینیوە. لە ماوەی سەرۆکایەتییەکەیدا، مەسرور بارزانی بەوە تاوانبار دەکرێت کە نزیکترین ئەندامانی خێزانەکەی و دەستەیەک لە کەسایەتییە نزیکەکانی، بە شێوەیەکی نادادپەروەرانە سوودمەند بوون لە پڕۆژە و دەرفەتە ئابوورییەکانی هەرێم. ئەمەش بووەتە هۆی زیادبوونی نادادپەروەری ئابووری و قووڵبوونەوەی بۆشایی نێوان چینە جیاوازەکان. پڕۆژەی ڕووناکی (٢٤ سەعاتی)، وەک نموونەیەک لە پڕۆژە گرانبەهاکان، بارگرانییەکی زۆری خستووەتە سەر خەڵک و حکومەت، بەهۆی تێچووە زۆرەکەیەوە.
بارودۆخی نالەباری شوێنی کار بەردەوامە لە گیانلەدەستدانی کرێکاران بە شێوەیەکی خەمناک، چونکە کەموکوڕییەکانی سەلامەتی وایکردووە کرێکاران ڕووبەڕووی ڕووداوی نەخوازراو ببنەوە. بەپێی ئامارەکان لە هەرێمی کوردستان، ساڵانە دەیان کرێکار بەهۆی ڕووداوەکانی کارەوە گیان لەدەست دەدەن و سەدان کرێکاری دیکەش بریندار دەبن. ئەم دیاردە نیگەرانکەرە نیشانەی شکستێکی گەورەیە لە پێشخستنی گیانی مرۆڤ بەسەر قازانجدا. یەکێکی تر لە گەورەترین ڕەخنەکان لەسەر ئیدارەکەی مەسرور بارزانی ئەوەیە کە ناتوانێت کێشەی مووچەی کارمەندانی حکومەت چارەسەر بکات، لە کاتێکدا سنوورەکان بێ چاودێرییەکی توند ماونەتەوە، کە ئەمەش وای کردووە هەندێک بازرگان و بەرپرس بەبێ هیچ لێپرسینەوەیەک سامانێکی زۆر کۆبکەنەوە. ئەم نادادپەروەرییە بووەتە هۆی دروستبوونی ناکۆکی چینایەتی و ناڕەزایەتییەکی قووڵ. لە سەردەمی حکومەتەکەی بارزانیدا، هەرێم ڕووبەڕووی شەپۆلێکی بەرزبوونەوەی نرخ و تێچووی ژیان بووەتەوە، کە حکومەت نەیتوانیوە هەنگاوێکی کاریگەر بۆ کۆنترۆڵکردنی نرخەکان بنێت.
سەرەڕای هەوڵەکانی مەسرور بارزانی بۆ نمایشکردنی وێنەیەکی جیاواز، بەڵام چەندین دۆسیەی هەستیار وەک کوشتنی ڕۆژنامەنووس سەردەشت عوسمان و زیندانیکردنی ڕۆژنامەنووسان وەک شێروان شێروانی، سێبەرێکی قورسی گومانیان بەسەر ناوبانگیدا دروست کردووە. خاڵێکی هەرە لاوازی حکومەتەکەی مەسرور بارزانی، بەردەوامبوونی دابەشبوونی هەرێمی کوردستانە بۆ دوو زۆنی سیاسی و ئیداری جیاواز، کە هیچ هەوڵێکی جیددی بۆ کۆتاییهێنان بەم دابەشبوونە بەدی ناکرێت. ئەم دۆخە نەک هەر لاوازیی بە حکومەت دەبەخشێت، بەڵکو پڕۆژە نیشتمانییەکان پەک دەخات. خاڵێکی دیکەی ڕەخنە، بریتییە لە بەردەوامبوونی مانەوەی هێزە سەربازییەکانی تورکیا لە قووڵایی هەرێمی کوردستان، بەبێ ئەوەی هیچ هەوڵێکی جیددی یان فشارێکی دیپلۆماسی لەلایەن ئیدارەکەیەوە ببینرێت بۆ داواکردنی کشانەوەیان. یەکێکی تر لە کێشە قووڵەکان، بەردەوامبوونی بوونی میلیشیا و هێزی چەکداری حیزبییە لە هەرێمدا، لەجیاتی یەکخستن و دروستکردنی سوپایەکی یەکگرتوو.
لە سەردەمی حکومەتەکەی مەسرور بارزانیدا، سێکتەرەکانی پەروەردە و تەندروستی گۆڕانکارییەکی بەرچاویان بەسەردا هاتووە بەرەو تایبەتکردنێکی زیاتر. ئەمەش بووەتە هۆی دروستبوونی جیاوازییەکی قووڵ لە دەستڕاگەیشتن بە خزمەتگوزارییە سەرەکییەکان بۆ چینەکانی کۆمەڵگە. یەکێکی تر لە خاڵە هەرە لاواز و جێگەی ڕەخنەگرتن لە حکومەتەکەی مەسرور بارزانی، بەردەوامبوونی باڵادەستی “تەزکیەی حیزبییە” لە دابینکردنی هەلی کاردا، بە تایبەت لە کەرتی گشتیدا، کە تێیدا پەیوەندی و پاڵپشتی حیزبی دەبێتە پێشینە بەسەر لێهاتوویی. ئەم دۆخە نادادپەروەرە هاوکاتە لەگەڵ نەبوونی سەربەخۆیی تەواوی دەسەڵاتی دادوەری، کە ڕێگە خۆش دەکات بۆ بەردەوامبوونی نادادپەروەرییەکان.
لە کۆتاییدا، هەرچەند مەسرور بارزانی هەوڵ بدات وێنەیەکی نوێخواز و ژیر لە خۆی نیشان بدات، بەڵام پێداچوونەوەیەکی ورد بۆ کار و بڕیارەکانی ئیدارەکەی جیاوازییەکی زۆر لە نێوان قسە و کرداردا دەردەخات. چەقبەستوویی سیاسی، بەرتەسککردنەوەی ئازادییەکان، شکستی بەردەوام لە چارەسەرکردنی کێشە ژیانییەکان، دۆسییە هەستیارەکان، بەردەوامبوونی دابەشبوونی هەرێم و بێهەڵوێستی بەرامبەر بە پێشێلکارییەکان، هەموویان گومان لەسەر پابەندبوونی بە سەروەری یاسا و دادپەروەری دروست دەکەن. کاتێک کەسێک لە هەموو بوارە سەرەکییەکاندا شکستی هێنابێت، بەخشینی دەرفەتێکی تر بۆی نیشانەی بێباکییە بەرامبەر بە بەرژەوەندیی گشتی. دروستکردنی گۆڕانکاری ڕاستەقینە پێویستی بە سەرکردایەتییەکی نوێ و دیدگایەکی جیاواز هەیە کە بتوانێت متمانەی خەڵک بەدەست بهێنێت و بەرەو ئایندەیەکی باشتر هەنگاو بنێت. دووبارە متمانە پێدان بە کەسێک کە پێشتر شکستی خواردووە، تەنها کات بەفیڕۆدان و درێژکردنەوەی قەیرانەکانە.
٢٦/١٠/٢٠٢٥
