توانا محەمەد نوری: 
وتارەکی کاک زاهیر باهیر لەژێر ناوی “بایکۆت بۆچی؟” کە لە ڕێکەوتی ٢/١١/٢٠٢٥ لە سایتی هاوپشتی بڵاوکراوەتەوە، پشتگیری لە بایکۆتکردنی گشتی پڕۆسەی هەڵبژاردنەکانی عێراق دەکات. ئەمەش لەسەر بنەمای گومانێکی قووڵە سەبارەت بە کاریگەری و شەرعییەتی سیستمی سیاسیی ئێستا. هەرچەندە وتارەکە بە دروستی بەردەوامیی مێژوویی و سنووردارێتییە سروشتییەکانی سیستمی پەرلەمانی دەستنیشان دەکات و ڕەخنەی لێدەگرێت، بەڵام دەرئەنجامەکەی، کە دەڵێت دەستبەرداربوون تاکە ڕێگەی دروستی ئۆپۆزسیۆنە، لە ڕوانگەی بزووتنەوەیەکی کرێکارییەوە لە ڕووی تاکتیکەوە هەڵەیە و لە ڕووی سیاسییەوە سادەیە.
تێزی سەرەکی هەڵوێستی بایکۆتکردن ئەوەیە کە میکانیزمی هەڵبژاردن فریوکارییەکی مێژووییە، ئامرازێکە بۆ بەردەوامیدان بە سیستمی ئێستای کۆنترۆڵی ئابووری و کۆمەڵایەتی. ئەمە تێبینییەکی بەهێزە. بەڕاستی، شێوەی پەرلەمانی، لە سەرەتای دروستبوونییەوە لە سەدەی ١٨دا، بە پلەی یەکەم وەک میکانیزمێک خزمەتی چینە باڵادەستە ئابوورییەکان کردووە بۆ بەڕێوەبردنی کاروباری خۆیان و پاراستنی هەیمەنەی خۆیان. دەوڵەت، بەبێ گوێدانە ڕووکەشە دیموکراسییەکەی، لە بنەڕەتدا ئامرازێکە بۆ سەرکوتکردنی چینێک لەلایەن چینێکی ترەوە. ئەو بانگەشەیەی کە هەڵبژاردنەکان تەنها “کۆت و بەندەکانی کۆیلایەتی” توندتر دەکەنەوە و وەک “باشترین ڕێگە و ئامراز بۆ بەردەوامیدانی سیستمی کۆیلایەتی” کار دەکەن، دانپێدانانێکی ڕوونە بە سروشتی چینایەتی دەوڵەت. بەڵام، هەڵەکە لە بازدانی دواتردا بۆ بەشدارینەکردنی تەواوەتی.
خاڵەکانی دووەم و سێیەم، کە گۆڕانکاری بنەڕەتی لە ڕێگەی سندوقی دەنگدانەوە مەحاڵە و پەیوەستبوونی ئابووری جیهانی ڕێگرە لە سەروەری نیشتمانی، وەسفێکی دروستی سنووردارێتییە پێکهاتەییەکانی سیستمن. هێزە ئابوورییە دەسەڵاتدارەکان هێندە “گەمژە” نین کە ڕێگە بە میکانیزمێک بدەن کە بە جددی هەڕەشە لە کۆنترۆڵی ئەوان بکات. گۆڕانکارییەکانی لە ڕێگەی هەڵبژاردنەوە دەستەبەر دەکرێن، بە پێویست، گۆڕانکارییەکی کەم و بچووکن کە بنەڕەتی پەیوەندییەکانی بەرهەمهێنان ناکەنە ئامانج.
کەچی، دەرئەنجامگیری ئەوەی کە تاکە وەڵام ئەوەیە لە دەرەوە بوەستین، تێگەیشتنێکی هەڵەیە لە سروشتی خەباتی سیاسی. گۆڕەپانی سیاسی، لەوانەش پڕۆسەی هەڵبژاردن، گۆڕەپانێکی ئازادی ڕاستەقینە نییە بەڵکو گۆڕەپانێکی شەڕە کە تێیدا چینە جیاوازەکان و نوێنەرانیان بۆ کاریگەری کێبڕکێ دەکەن. وازهێنان لەم گۆڕەپانە بە تەواوی واتا دەستبەرداربوونی خۆبەخشانە لە چەک و چۆڵ و وازهێنان لە گۆڕەپانەکە بۆ هەمان ئەو هێزانەی کە دەیانەوێت دژایەتییان بکەن.
وتارەکە بایکۆت سیستمی هەڵبژاردن وەک قەوارەیەکی یەکپارچە دەبینێت کە دەبێت بە تەواوی قبوڵ بکرێت یان بە تەواوی ڕەت بکرێتەوە. ڕێبازێکی ئاڵۆزتر دان بەوەدا دەنێت کە خەبات بۆ دەسەڵاتی چینی کرێکار دەبێت هەموو شێوە بەردەستەکانی چالاکی بەکاربهێنێت، و تاکتیکەکان لەگەڵ ساتە مێژووییە تایبەتەکان و بارودۆخە سیاسییەکاندا بگونجێنێت.
هێزی سەکۆ: هەڵبژاردنەکان، تەنانەت لەناو سیستمێکی زۆر ناتەواودا، دەرفەتێکی ناوازە دەڕەخسێنن بۆ قسەکردن لەگەڵ جەماوەر، ئاشکراکردنی سروشتی ڕاستەقینەی دەوڵەت، و داڕشتنی پڕۆگرامێک بۆ گۆڕانکاری کۆمەڵایەتی بنەڕەتی. ڕەتکردنەوەی بەشداریکردن واتا لەدەستدانی سەکۆیەکی گرنگ بۆ هاندان و پڕوپاگەندە، کە خەڵکی کرێکار تەنها لەبەردەم گێڕانەوەی پارتە دامەزراوەکاندا دەمێننەوە.
جیاوازی نێوان شێوە و ناوەڕۆک: شێوەی دەوڵەت، کۆماری پەرلەمانی، پێکهاتەیەکی کاتی و بە مێژوویی مشتومڕ کراوە. بەڵام ناوەڕۆکی خەباتەکە، هەڵوەشاندنەوەی چەوسانەوەی چینایەتییە. بە بەشداریکردن، نەک بە خەیاڵی بەدەستهێنانی دەسەڵات لە ڕێگەی دەنگدانەوە، بەڵکو بە ئامانجی پەروەردەکردن و ڕێکخستنی جەماوەر، بزووتنەوەکە دەتوانێت سەکۆی هەڵبژاردن بکاتە قوتابخانەیەک بۆ هۆشیاری سیاسی.
پێویستی تاکتیکی بەشداری: هەڵوێستی بایکۆتکردن زۆرجار دەربڕینی نائارامی سیاسی یان ناتەواوییە لە ئەنجامدانی کاری ڕۆژانەی سەخت و دژواری ڕێکخستن. ئەمە تاکتیکێکە کە تەنها لە ساتەوەختی زۆر تایبەت و پڕ لە مەترسیدا دەتوانرێت پاساوی بۆ بهێنرێتەوە، بۆ نموونە، کاتێک پڕۆسەی هەڵبژاردن هێندە بە ئاشکرا ساختە یان سەرکوتکەرە کە بەشداریکردن شەرعییەت دەداتە دیکتاتۆرییەتێک. وەک هەڵوێستێکی گشتی و هەمیشەیی، ئەمە ڕێچکەیەک دەبێت بۆ دابڕان و بێکاریگەری.
خاڵی کۆتایی، کە بایکۆتکردن وەک تاکە ڕێگە بۆ خەڵک بۆ “بەرزکردنەوەی دەنگی ناڕەزایەتییان” و “پاککردنەوەی ویژدانیان” دادەنێت، لاوازی بنەڕەتی ئەم هەڵوێستە ئاشکرا دەکات: جێگرتنەوەی پاکی ڕەوشتی بە کاریگەری سیاسی.
لە کاتێکدا ئەو کەسەی دەنگ نادات ڕەنگە هەستێکی باڵادەستی ڕەوشتی هەبێت بۆ ڕەتکردنەوەی بەخشینی “شەرعییەت” بە سیستەمەکە، بەڵام ئەنجامی پراکتیکی سفرە. پارتە دەسەڵاتدارەکان، وەک لە وتارەکەدا ئاماژەی پێکراوە، تێگەیشتنیان لە دەنگنەدەر هەیە. بەڵام ئەوان بە هۆکارە دەروونی و کۆمەڵایەتییەکانی دەستبەرداربوون “بێزار” نین؛ ئەوان تەنها بێباکن لێی. سیستەمەکە بەردەوامە لە کارکردن، و کورسییەکانی دەسەڵات لەلایەن ئەو کەسانەوە پڕ دەکرێنەوە کە نوێنەرایەتی بەرژەوەندییەکانی سەرمایە دەکەن.
ڕێگەی ڕاستەقینە بۆ “سزادانی چەوسێنەران” نەک لە ڕێگەی کردارێکی بێدەنگ و نەژمێردراوی ویژدانی کەسییەوەیە، بەڵکو لە ڕێگەی کاری ڕێکخراو و کۆمەڵایەتی کرێکاران و خەڵکی زەحمەتکێشەوەیە. سەرنجەکە نابێت لەسەر هەڵوێستی ڕەوشتی تاک بێت، بەڵکو لەسەر بنیاتنانی ئەو پێکهاتە پێویستانە بێت، پارتەکان، سەندیکاکان، و ڕێکخراوە جەماوەرییەکان، کە دەتوانن فشارێکی ڕاستەقینە و مادی لەسەر دەوڵەت و ئابووری دروست بکەن.
لێنین بڕوای بەوە نەبوو کە پەرلەمان بتوانێت گۆڕانکاری ڕیشەیی بھێنێتە ئاراوە، بەڵام پێی وابوو کە دەبێت وەک سەکۆ و ئامرازێک بەکاربھێنرێت بۆ ئامادەکردنی زەمینە بۆ شۆڕش و گۆڕانکارییە گەورەکان. “سنووردارییەتی پەرلەمان مانای بایکۆتی بێسنوور نییە” بنەمایەکی سەرەکییە کە دەبێت ڕەچاو بکرێ.
بە کورتی، ڕەخنەی سیستمی هەڵبژاردن دروستە، بەڵام تاکتیکی پێشنیارکراوی بایکۆتی هەمیشەیی هەڵەیەکی گەورەیە. ئەمە ئامانجی هەڵوەشاندنەوەی سیستەمەکە لەگەڵ تاکتیکی بەشداریکردن لە دامەزراوەکانیدا تێکەڵ دەکات. ڕێگەی گەییشتن بە سیستەمێکی کۆمەڵایەتی نوێ پێویستی بە وازهێنان لە گۆڕەپانی سیاسی نییە، بەڵکو بە تێپەڕاندن و گۆڕینیەتی لەلایەن هێزێکی ڕاهێنراو و خاوەن هۆشیاری چینایەتییەوە کە دەزانێت چۆن هەموو ئامرازێک، لەوانەش سەکۆی کاتی هەڵبژاردن، بەکاربهێنێت بۆ پێشخستنی دۆزی خەڵکی کرێکار.
