ڕەخنەیەک لە بۆچوونی هاوڕێ ڕەحمان حوسێن زادە سەبارەت بە بەشداریکردنی کۆمۆنیستەکان لە هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق

مەحمود قەزوێنی:
ڕەخنەیەک لە بۆچوونی هاوڕێ ڕەحمان حوسێن زادە سەبارەت بە بەشداریکردنی کۆمۆنیستەکان لە هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق
لە وتاری گۆڤاری کۆمۆنیستی هەفتانە ژمارە ٨٢٧، گۆڤاری حیزبی حیکمەتیست، هاوڕێ ڕەحمان حوسێن زادە ڕەخنەی لە سیاسەتی بەشداریکردنی دوو حیزبی کۆمۆنیستی کرێکاری عێراق و کوردستانی عێراق لە هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق گرتووە، کە لە ١١ی تشرینی دووەم بەڕێوەدەچێت. بە بڕوای من، ئەم قسە و باسانە لە بنەڕەتدا هەڵەن و لە تێگەیشتنێکی نادروست لە دۆخی سیاسی و کۆمەڵایەتی عێراق و تاکتیکی کۆمۆنیستی بەشداریکردن لە هەڵبژاردنی پەرلەماندا بە گشتی سەرچاوە دەگرن. لەم نووسینەدا، سەرنج دەخەمە سەر چوارچێوەی سەرەکی قسەکانی.
حیزبە کۆمۆنیستە کرێکارییەکان لە دۆخی چالاکیی یاسایی و ئاشکرادا لە عێراق
پێش قسەکردن لەسەر قسە و باسی هاوڕێ ڕەحمان، بۆ ئەو خوێنەرانەی کە زانیارییان لەسەر دۆخی عێراق و ئاستی چالاکییە یاساییەکان و دەرفەتەکانی حیزبە چەپ و کۆمۆنیستەکان لە عێراقدا بۆ بەشداریکردن لە هەڵبژاردنەکانی شارەوانی و پەرلەماندا نییە، چەند وشەیەک دەنووسم.
دوای ڕووخانی ڕژێمی سەدام حوسێن لە عێراق، سەرەڕای دروستبوونی حکومەتی عێراق لەسەر بنەمای تائیفەکانی نەتەوەیی و ئایینی (شیعە، سوننە و کورد) و بوونی گرووپە چەکدارە ئایینی و نەتەوەییەکان، حیزبە سیاسییەکان لە کوردستانی عێراق و سەرانسەری وڵات چالاکییەکی تا ڕادەیەک ئازادیان هەبووە و هێشتا هەیانە. حیزبی شیوعی عێراق و دوو حیزبی کۆمۆنیستی کرێکاری عێراق و کوردستانی عێراق نووسینگەیان هەیە یان دەتوانن هەبێت. سەرکردەکانیان، سەرەڕای سەرکوتەکان، دەتوانن بە ئازادی هاتوچۆ بکەن، پەیوەندی بە خەڵکەوە بکەن، وتار یان میتینگ ساز بکەن، گۆڤار و تەلەفزیۆنیان هەبێت، کۆنگرەی ئاشکرا ئەنجام بدەن و…
دوایین کۆنگرەی ئاشکرای حیزبی کۆمۆنیستی کرێکاری عێراق لە بەغدا لە ١٠ی ئایاری ٢٠٢٤ وەک هەموو کۆنگرەکانی تری حیزب بە ئاشکرا بەڕێوەچوو. بۆ وێنەیەکی دۆخی عێراق، بیهێنەرە پێش چاوت کە حیزبێکی کۆمۆنیستی کرێکاری کە پرۆگرامەکەی ڕووخاندنی کۆماری ئیسلامی و سیستەمی سەرمایەدارییە و بانگەشەی بۆ دەکات، لە تاران نووسینگە و چالاکیی ئازادی هەبێت و لە هەڵبژاردنیشدا بتوانێت بە ناوی خۆیەوە ناوی تۆمار بکات و بەشداری لە کەمپەینی هەڵبژاردندا بکات. حیزبی کۆمۆنیستی کرێکاری عێراق تەنانەت لە قۆناغێکدا هێزی چەکداری لە کوردستانی عێراق هەبووە. یەکێتی نیشتمانی لە ساڵی ٢٠٠٠ بە هێرشی سەربازی بۆ سەر نووسینگە و بارەگای حیزب و بە گیان لەدەستدانی ٥ لە هاوڕێ کۆمۆنیستەکان و دەستگیرکردنەکان، کۆتایی بە چالاکیی سەربازی حیزب هێنا؛ بەڵام چالاکیی سیاسی حیزبی کۆمۆنیستی کرێکاری عێراق لە کوردستانی عێراق هێشتا تا ڕادەیەک ئازاد ماوەتەوە.
واتە دۆخی عێراق بە بەراورد لەگەڵ وڵاتانی تری ناوچەکە، لە ڕووی چالاکی کۆمۆنیستەکان و حیزبە نەیارەکانی حکومەتەوە جیاوازە. ئەم فەزایە بێگومان کاتی و ناسەقامگیرە، چونکە بەرهەمی هاوسەنگییەکی کاتی هێزەکانە لە نێوان باڵە جیاوازەکانی بۆرژوازی، گرووپە نەتەوەیی و ئایینییەکان و نادڵنیایی لە داهاتووی هێزە حوکمڕانەکاندا. ئەم دۆخە، بە شێوەیەکی پارادۆکسیکاڵ، زەمینەی چالاکی ڕێژەیی بۆ هێزە کۆمۆنیستییەکان فەراهەم کردووە. ئەگەر بارزانی ناچار بێت تالەبانی قبوڵ بکات، ئەوا حیزبەکانی تریش ڕێگەیان پێدەدرێت ئازادی ڕێژەییان هەبێت. ئەگەر حیزبە شیعەکان ناچارن حیزبە سوننە و کوردەکان قبوڵ بکەن، حیزبی کۆمۆنیستی کرێکاری عێراقیش دەتوانێت لەوێ چالاکیی یاسایی و ئاشکرای هەبێت.
لە هەر بارێکدا، حیزبی کۆمۆنیستی کرێکاری عێراق و کوردستانی عێراق حیزبگەلێکی یاسایی و ئاشکران لە عێراق. بەکارنەهێنانی ئامرازە یاسایی و ئاشکراکان، لەوانەش هەڵبژاردن، بۆ حیزبێک کە ڕێگەی پێدراوە ئەم ئامرازانە بەکاربهێنێت، یەکسانە بە لەناوچوونی ئەو حیزبە و گۆڕانی بۆ تائیفە. بەکارنەهێنانی ئەم ئامرازە یاساییانە تا ئێستا کاریگەرییەکی نەرێنی زۆری لەسەر ئەم حیزبانە هەبووە. کۆمۆنیستەکان بۆ چالاکی، ئاواتەخوازن دۆخێکی وەها هەبێت کە سەرەڕای هەموو سنووردارکردنەکان، ڕێگەیان پێبدرێت چالاکیی یاسایی و ئاشکرا و بەشداریکردن لە هەڵبژاردندا هەبێت. تا کاتێک دۆخێکی وەها هەیە، بنەما لەسەر بەشداریکردنە لە چالاکییە ئاشکرا و یاساییەکان و بەشداریکردن لە هەڵبژاردندا؛ مەگەر لە کات و ساتەوەختی گۆڕانکارییە شۆڕشگێڕانە و گۆڕانکاریخوازەکاندا.
بەداخەوە حیزبی کۆمۆنیستی کرێکاری عێراق بە هۆی درەنگ جووڵانییەوە، مەرجەکانی تۆمارکردنی بۆ بەشداریکردن لە پەرلەمانی عێراق کە ئەوەندەش دژوار نەبووە، بەدی نەکردووە و هەر بۆیەش لە بەشداریکردن لە پەرلەمان بێبەش کراوە. ئەم دوو مەرجە یەکێکیان دانی ٣٥ هەزار دۆلار بووە و ئەوی دیکەیان کۆکردنەوەی ١٠ هەزار واژۆ لە هاوڵاتیان بووە. دواتر باسی ئەوە دەکەم کە جێبەجێکردنی ئەم دوو مەرجە خۆی بەشێکە لە بەشداریکردنی چالاکانەی کۆمۆنیستی لە خەباتی هەڵبژاردندا.
ئەزموونە مێژووییەکانی بەشداریکردن لە هەڵبژاردنە زۆر دواکەوتووەکان
بەشداریکردنی کۆمۆنیستەکان لە هەڵبژاردنی پەرلەمانی، تەنها لەو وڵاتانەدا نییە کە پەرلەمان و نەریتی پەرلەمانتاریزمیان تێدایە و هەڵبژاردنی ئازاد و دیموکراسی بەڕێوەدەچێت، بەڵکو پێوەر بۆ بەشداریکردن لە پەرلەمانەکاندا، چالاکی تا ڕادەیەک ئازادی کۆمۆنیستەکان و ڕێگەپێدانیان بە بەشداریکردن لە هەڵبژاردنی پەرلەمانی یان خودی پەرلەمانە. لەم ڕوانگەیەوە هەموو ڕەخنەکانی هاوڕێ ڕەحمان سەبارەت بە نادیموکراسی بوونی هەڵبژاردن لە عێراق بێ بنەمایە. ئەمە ئەو بابەتە بانگەشەیییەیە کە حیزبە بەشداربووەکانی هەڵبژاردن دەبێت کاری لەسەر بکەن، نەک بیانوویەک بێت بۆ بایکۆتکردنی هەڵبژاردن.
کێشەیەکی دیکە کە لە نووسینەکەی هاوڕێ ڕەحماندا دەبینرێت، ئەوەیە کە ئەو پێیوایە بەشداریکردنی حیزبێک لە هەڵمەتی هەڵبژاردندا بە واتای بانگهێشتکردنی خەڵک دێت بۆ بەشداریکردن لە هەڵبژاردن. لەکاتێکدا کۆمۆنیستەکان تەنها بۆ بەرنامەی خۆیان و بانگهێشتکردنی خەڵک بۆ بەرنامەکانی خۆیان لە دامەزراوە دواکەوتووەکاندا بەشدار دەبن و بنەڕەتەن هیچ بانگەوازێکی گشتی بۆ خەڵک بۆ بەشداریکردن لە پەرلەماندا ناکەن. بە پێچەوانەوە، بڕیارە بە بەشداریکردن لە هەڵبژاردنی پەرلەماندا، لەوانەش دژی خودی پەرلەمان، تەنانەت لە دیموکراسیترین شێوەیدا، بانگەشە و پڕوپاگەندە بکەن. لێرەدا چەند نموونەیەک لە بەشداریکردنی کۆمۆنیستەکان لە هەڵبژاردنە نادیموکراسی و زۆر دواکەوتووەکانی پەرلەمانی و شارەوانییەکان دەخەمەڕوو.
لە ساڵی ٢٠٠٠ی زایینیدا، حیزبی کۆمۆنیستی کرێکاری عێراق لە هەرێمی کوردستانی عێراق لە هەڵبژاردنەکانی شارەوانیدا بەشداری کرد. کەواتە ئەمە یەکەم جار نییە کە حیزبی کۆمۆنیستی کرێکاری عێراق لە هەڵبژاردنەکانی عێراقدا بەشداری دەکات. بەداخەوە، بە هۆی جدی وەرنەگرتنی هەڵبژاردن وەک ئامرازێک لە چالاکییەکانیدا، ئەو بەشدارییە سەرکەوتوو نەبوو و دوای ئەو شکستە، حیزبی کۆمۆنیستی کرێکاری عێراق هەموو هەڵبژاردنەکانی پەرلەمانی و شارەوانییەکانی بایکۆت کردووە. بەڵام تا ئەو جێگەیەی کە بیرم بێت، تەنانەت یەک کەسیش لە سەرکردایەتی، کادیر یان ئەندامانی حیزبە کۆمۆنیستییە کرێکارییەکان لە عێراق و ئێراندا پرسیارێکیان لەو بارەیەوە نەکرد و هیچ قسە و باسێک لەسەر دروستی یان نادروستی بەشداریکردن لە هەڵبژاردندا نەکرا، بە تایبەت بەم قسانەی کە “ئەمانە باندە چەکدارەکانن و نابێت لە هەڵبژاردنەکاندا بەشدار بن”!
بەشداریکردن لە هەڵبژاردنی دامودەزگاکانی وەک پەرلەمان و شارەوانییەکان لە ئەگەری ئازادی بەشداریکردنی کۆمۆنیستەکاندا، بۆ کۆمۆنیستەکان پێویستە. نازانم بۆچی هاوڕێ ڕەحمان لە ساڵی ٢٠٠٠دا ئەم وتانەی بۆ ڕەتکردنەوەی بەشداریکردن لە هەڵبژاردن بە گوێی هەموواندا نەچران و نەیونووسی. جگە لە هەڵبژاردنەکان، تەنانەت دەمانوت فشار بخەینە سەر تالەبانی و بارزانی – واتە هەر ئەم گرووپە چەکدارانە – تا سەربەخۆیی کوردستان ڕابگەیەنن، و کوردستان ناتوانێت لەسەر زەوی و ئاسماندا بمێنێتەوە. دەمانوت حیزب بە بەرزکردنەوەی ئاڵای ڕیفراندۆم، ڕیفراندۆمێک کە بە هەر حاڵ ڕێکخەرانی تالەبانی و بارزانی دەبوو بن، کۆتایی بە دۆخی نادیاری کوردستان بهێنێت. ئەمڕۆش ئەگەر ستراتیژی سەربەخۆیی کوردستان و ڕیفراندۆم دروست بێت، دەبێت وا بکرێت.
ئەو کاتە کەسێک نەدۆزرایەوە بڵێت ڕیفراندۆم بە دەستی تاقمە چەکدارە نەتەوەییەکان لە ڕووی چینایەتی و سیاسییەوە دروست نییە و دەبێت بچینە ناو گۆشەگیری و بەردەوام بەیاننامە دەربکەین و خۆمان بیخوێنینەوە! لەوێدا نەک تەنها بەشداریکردن لە هەڵبژاردن و ڕیفراندۆم پرسیار نەبوو، بەڵکو بەڕێوەچوونی ڕیفراندۆمیش بە دەستی حیزبەکان و تاقمە چەکدارە حاکمەکانیش پرسیار نەبوو. دەبێت بەم هاوڕێ ڕەخنەگرانەی بەشداریکردن لە هەڵبژاردن بڵێین، ڕیفراندۆمیش هەڵبژاردنە.
حکومەت و بۆرژوازی عێراق بەم داواکارییانەی بەرامبەر بە حیزبی کۆمۆنیستی، حیزبی کۆمۆنیستی ناچار دەکات کە پەیوەندی بە دە هەزار کەسەوە بکات و پشتیوانییان بەدەست بهێنێت. حیزبی کۆمۆنیستی لەگەڵ خۆیدا دەڵێت داواکاری من لابردنی ئەم بەربەستەیە. بەڵام ئەم بەربەستانە کۆمەڵێک چالاکی پێش هەڵبژاردن دەخەنە سەر شانم کە بە قەد چالاکی هەڵبژاردن بۆ من بەهای هەیە و بە هەموو توانامەوە دەچمە سەری. پەیوەندی بە هەزاران کەس لە جەماوەرەوە دەکەین بۆ واژۆ و کۆکردنەوەی پارە. ئێستا کێشەکە تێپەڕی، بەڵام ڕاستی ئەوەیە ئەم چالاکی پێش هەڵبژاردنە بۆ چالاکی کۆمۆنیستی بە قەد خودی خەباتی هەڵبژاردن بەهای هەیە. دوژمن دەبێتە هۆی خێر، ئەگەر خودا بیەوێت!
یەکێکی دیکە لە نموونەکانی بەشداریکردن لە پەرلەمانە زۆر دواکەوتووەکان، پەیوەندی بە بەلشەڤیکەکانەوە هەیە لە ڕووسیای تزاری. بەلشەڤیکەکان لە ساڵانی ١٩٠٦ تا ١٩١٤، واتە لە پڕتەسکترین سەردەمی تزاری، یان لە هەڵبژاردنەکانی پەرلەمانی زۆر دواکەوتوودا بەشدارییان دەکرد یان ئەگەر بایکۆتیان کرد، دواتر کارەکەی خۆیان خستە ژێر ڕەخنەوە.
بە گەڕانێکی سادە لە چات جی پی تی، هاوڕێ ڕەحمان و هەر هاوڕێیەکی دیکە دەتوانێت بزانێت کە دۆمای تزاری زۆر دواکەوتووتر و لە ڕووی ئاستی ئازادی سیاسییەوە زۆر سنووردارتر بووە لە هەڵبژاردنەکانی پەرلەمانی لە عێراق و کوردستانی عێراق. لە ڕووسیا، مافی دەنگدانی گشتی نەبوو؛ واتە بە شێوەیەکی یاسایی و بە پشکپشکێنەی دیاریکراو بۆ چینەکان، زۆرینەی نوێنەران لە چینی خانەدان و زەویدار بوون. لەکاتێکدا لە عێراق مافی دەنگدانی گشتی هەیە. ژنان لە ڕووسیا مافی دەنگدانیان نەبوو، تزار دەیانتوانی هەر کاتێک بیانەوێت، دوما هەڵوەشێننەوە و یاسا پەسەندکراوەکانی دەبوو بە ڕەزامەندی ئەنجومەنی پاشایەتی و خودی تزار بگات. دوما، بنەڕەتەن وەک ئەنجومەنێکی ڕاوێژکاری بۆ تزار پێناسە دەکرا و لە ژێر کۆنترۆڵ و چاودێری ئەودا بوو. بەڵام پەرلەمانی عێراق ئەنجومەنێکی ڕاوێژکاری هیچ سوڵتانێک نییە. بە بەراورد لەگەڵ دۆمای ڕووسیا، پەرلەمانی عێراق دۆخێکی زۆر باشتر و گونجاوترە بۆ بەشداریکردنی کۆمۆنیستەکان.
لە مێژووی ئێراندا، نموونەی سەرکەوتووی بەشداریکردن لە هەڵبژاردنی پەرلەمانی دواکەوتوو و بەکارهێنانی ئەم ئامرازە بوونیان هەیە. بەشداریکردنی حیزبی توودە، وەک حیزبێکی چەپ، لە هەڵبژاردنەکانی پەرلەمانی لە دەیەکانی ٢٠ بۆ ٣٠ی هەتاوی – جگە لە سیاسەتەکانی – لە ڕوانگەی بەکارهێنانی ئامرازی هەڵبژاردنەوە، سیاسەتێکی تەواو دروست بوو. بنەڕەتەن یەکێک لە هۆکارەکانی توودەبوونی حیزبی توودە، بەکارهێنانی بەرفراوانی ئەم ئامرازە یاساییانە بوو.
نموونەیەکی تر، بەشداریکردنی سەرکەوتووانەی گرووپە چەپەکان لە کۆمەڵەوە تا ڕێکخراوی چریکەکانی فیدایی، پێک و تەنانەت گرووپە بچووکە کۆمۆنیستییەکان لە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی شۆرای ئیسلامی لە مانگی ڕەشەمەی ١٣٥٨دا. سەرەڕای هەموو سنووردارکردن و لابردنەکان، بەشداریکردن لەو هەڵبژاردنەدا یارمەتیدەر بوو بۆ ناساندنی ئەم گرووپانە و بەرنامەکانیان بە خەڵک. بیرم نایەت هیچ گرووپێکی چەپی جددی ئەو هەڵبژاردنەی، بە هۆی دەستووری کۆماری ئیسلامی یان یاسا دواکەوتووەکانی حاکم بەسەر هەڵبژاردنەکەدا یان بە هۆی “ئەو و ئەوی” کۆماری ئیسلامییەوە، بایکۆت کردبێت. کۆمەڵە لەو بارودۆخەدا کە سەرکردایەتی بزووتنەوەیەکی جەماوەری گەورەی لە دەستدا بوو و بەرگری سەربازی جەماوەری خەڵکی لە بەرامبەر ڕژێمدا ڕێکخستبوو، دەستی لە بەشداریکردن لە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی شۆرای ئیسلامی هەڵنەگرت و سوودی لێ وەرگرت.
کۆماری ئیسلامی بە سنووردارکردنی بانگەشە، ساختەکاری لە ژماردنی دەنگەکان و لە کۆتاییدا لابردنی ڕاستەوخۆی کاندیدەکانی حیزبە چەپ و نەیارەکان – لەوانەش کۆمەڵە لە کوردستان – وەڵامی ئەم بەشداریکردنەی لە هەڵبژاردندا دایەوە. ئەم سنووردارکردن و لابردنە تەنها دەست و ماییەک بوون بۆ بانگەشە دژی کۆماری ئیسلامی؛ بەڵام هیچ کەسێک خودی بەشداریکردن لە هەڵبژاردنەکەی بە هۆی سروشتی کۆماری ئیسلامی و سەرکوتکردنەکانی و گرووپە چەکدارەکانی وەک سوپا و بەسیج و … نەخستە ژێر پرسیارەوە.
لە جیهاندا، ئەم نموونانە زۆرن و ئەم تاکتیکە ڕۆژانە لە وڵاتانی ئەمریکای لاتینەوە تا ئەفریقا و ئاسیا و ئەوروپا دووبارە دەبێتەوە. من لێرەدا خۆم لە باسیان دەپارێزم.
بێبەشکردن لە هەڵبژاردنی پەرلەمانی و… دەبێت بەسەر کۆمۆنیستەکاندا بسەپێنرێت
هاوڕێ ڕەحمان دەنوسێت:
“ئامادەبوون لە پرۆسەی بە ناو “هەڵبژاردنی پەرلەمانی” بۆ حیزبە کۆمۆنیست و کرێکارییەکان ڕەوتێکی ئاسایی و یاسایی نییە، بەڵکوو لە حاڵەتە نائاساییەکاندا بە شێوەیەکی تایبەت و دیاریکراو دەبێت تاوتوێ بکرێت و بەشداری تێدا بکرێت. بە شیکردنەوەیەکی دیاریکراو لە تایبەتمەندییەکانی دۆخی سیاسی و هاوکێشەکان و هاوسەنگی هێزەکان لە نێوان لایەنە بەشداربوو و ئامادەکانی مەیداندا، جا حکومەت بێت یان ئۆپۆزیسیۆن لە هەر وڵاتێکدا، بە لەبەرچاوگرتنی هێز و توانای کۆمۆنیستەکان و لە گۆشەنیگای خستنەڕووی بەرژەوەندییەکانی کرێکاران و خەڵک و بەرگریکردن لێی لە سەکۆ “پەرلەمانییەکان”، لە حاڵەتە دیاریکراوەکاندا سەبارەت بە بەشداریکردن یان بەشدارینەکردن لە پرۆسەی “هەڵبژاردنی پەرلەمانی بۆرژوازی” بڕیار دەدرێت. بڕیاردان لەسەر ئەم ڕەوتە لە وڵاتانی ستەمکار و پڕ لە سەرکوت و لە وڵاتێک وەک عێراق کە تەواوی سیستەم و “پەرلەمان” لەلایەن مافیا چەکدارە ئایینی و نەتەوەیی و نەتەوەییەکانەوە کۆنترۆڵ کراوە، پێویستی بە وردبینی و هەستیاریی زۆر هەیە.”
بە پێچەوانەی بۆچوونی هاوڕێ ڕەحمان، بەشداریکردن لە هەڵبژاردنی پەرلەمانی یان هەر هەڵبژاردنێکی دیکە، لە ئەگەری بوونی ئازادییەکی ڕێژەیی بۆ حیزبە کۆمۆنیستەکان و توانای بەشداریکردنیان لە هەڵبژاردنەکاندا، بنەمایەکی تاکتیکییە و بایکۆتکردنی هەڵبژاردن لە دۆخێکی وەهادا بە حاڵەتێکی نائاسایی دادەنرێت.
بایکۆتکردنی پەرلەمان دەبێت بەسەر کۆمۆنیستەکاندا بسەپێنرێت، نەک بە ئارەزووی خۆیان بێت. دواجار دەبێت هاوڕێ ڕەحمان وەڵامی ئەم پرسیارە بداتەوە کە ئایا سەرەڕای بوونی هەموو ئەو گرووپە چەکدار و مافیاییانە، کۆمۆنیستەکان ڕێگەیان پێدەدرێت بە ناوی خۆیان یان دامودەزگاکانی نزیک لە خۆیانەوە لە هەڵبژاردنەکاندا بەشدار بن یان نا؟ ئەگەر بەڵێ و دەتوانن، هۆکاری ئەوە چییە کە دەبێت بایکۆتی بکەن؟ بۆچی نابێت لە خەباتی هەڵبژاردندا یان خودی پەرلەماندا قسەی خۆیان بکەن، بانگەشە بکەن و داوای گۆڕانکاریی بنەڕەتی لە سیستەمی حکومەت و چاکسازیی ئابووری و کۆمەڵایەتی بکەن و بانگەشە بۆ سۆسیالیزم بکەن؟
گرنگیی بەشداریکردن لە پەرلەمانە دواکەوتووەکان بۆ چالاکیی کۆمۆنیستی تا ئەو ڕادەیە بوو کە لینین نووسی:
“…ئەگەر بەلشەڤیکەکان لە خەباتێکی زۆر دژواردا، پێداگرییان لەسەر پێویستی تێکەڵکردنی شێوازەکانی خەباتی ئاشکرا لەگەڵ شێوازەکانی خەباتی نهێنی و پێویستی بەشداریکردن لە پەرلەمانی زۆر دواکەوتوو و لە زنجیرەیەک ڕێکخراوی دیکەدا (سندووقەکانی بیمە و هیتر) کە یاسا دواکەوتووەکان حاکم بوون بەسەریاندا، نەکردایە، نەدەیانتوانی ناوکی جێگیری حیزبی شۆڕشگێڕی پرۆلیتاریا لە ساڵانی ١٩٠٨ تا ١٩١٤دا بپارێزن (و بە پلەی یەکەم بەهێزی بکەن، فراوانی بکەن و گەشەی پێ بدەن).”
حیزبەکانی کۆمۆنیستی کرێکاری عێراق بە هۆی دواکەوتنیان لە کارکردن، نەیانتوانی مەرجە دارایی و نادارییەکانی تۆمارکردن لە هەڵبژاردندا دابین بکەن و لەلایەن کۆمیسیۆنی هەڵبژاردنی عێراقەوە پەسەند نەکران. دیارە لە عێراقدا بۆ بەشداریکردن لە هەڵبژاردندا بەربەست و ڕێگری زیاتر هەیە بە بەراورد لەگەڵ وڵاتانی خاوەن هەڵبژاردنی تەواو ئازاد. بەڵام ئەم بەربەستانە لادەبردرێن. ئەم بەربەستانە تەنها بۆ حیزبەکانی کۆمۆنیستی کرێکاری عێراق و کۆمۆنیستەکان نین، بەڵکو هەموو حیزبە بەشداربووەکان دەگرێتەوە. واتە ئەم بەربەستانە بە خۆیانەوە کارێک نین دژی کۆمۆنیستەکان. بە پێچەوانەوە، لابردنی ئەم بەربەستانە دارایی و نادارییانە پێویستی بە چالاکی کۆمەڵایەتی هەیە کە دەتوانێت ببێتە هۆی بەهێزتربوونی حیزبی کۆمۆنیستی و کۆمۆنیستەکان. نابێت لاوازی خۆمان تەنها بۆ کارکردنی دوژمن بگەڕێنینەوە و ئارام بین. بڕیار نییە بۆرژوازی و دواکەوتن، ئەویش لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا، مەرجەکانی هەڵبژاردنی زێڕین پێشکەش بە کۆمۆنیستەکان بکات و بڵێن فەرموون بخۆن. و دواتر هەندێکیش بڵێن نا، ئەمە توهم دروست دەکات، ئێمە نایخۆین. کۆکردنەوەی دە هەزار واژۆ و ٣٥ هەزار دۆلار پارە خۆی چالاکییەکە کە پەیوەندی کۆمۆنیستەکان لەگەڵ خەڵکدا بەهێز دەکات. بۆ دە هەزار واژۆ و کۆکردنەوەی ٣٥ هەزار دۆلار پارە، حیزبێک ناچارە پەیوەندی بە خەڵکەوە بکات، ئامانجی خۆی ڕوون بکاتەوە و لە گرنگیی بەشداریکردنی خۆی بڵێت. هەر ئەم قۆناغی پێش هەڵبژاردنە بۆ تۆمارکردن لە ڕوانگەی چالاکی کۆمۆنیستییەوە گرنگییەکی زۆری هەیە، چ جای قۆناغەکانی دواتر. دوژمن دەبێتە هۆی خێر، ئەگەر خودا بیەوێت!
دابین نەکردنی مەرجەکانی ناوبراو بۆ تۆمارکردن بووە هۆی ئەوەی هاوڕێ ڕەحمان تاکتیکی حیزب بۆ پشتگیریکردنی کاندیدایەکی تر کە پلاتفۆرمەکەیان قبووڵ کردووە و یەکێکە لە چالاکوانانی خەبات دژی هەڵوەشاندنەوەی یاساکانی شەریعەت سەبارەت بە هاوسەرگیری منداڵان، بخاتە ژێر پرسیارەوە. چونکە لە لۆژیکی هاوڕێ ڕەحماندا، بەشداریکردن لە هەڵبژاردنی پەرلەمانی یەک ئامانجی هەیە، هەڵبژاردن بۆ پەرلەمان. ئەگەر ئەمە ڕوونەدات دەڵێن لە تاکتیکەکەیدا سەرکەوتوو نەبووە! ئەمە بێگومان پێناسەیەکی نوێیە بۆ ئامانجی کۆمۆنیستەکان لە بەشداریکردن لە هەڵبژاردندا. هەروەها هاوڕێ ڕەحمان پێیوایە ئەگەر ئەو نوێنەرە هەڵبژێردرێت و بڕیارێکی هەڵە بدات، خەڵک دەیکەنە ئەستۆی حیزبی کۆمۆنیستی کرێکاری عێراق. بەڵام لە ڕاستیدا، خەڵک بە ئاسانی جیاوازیی نێوان پشتگیریکردنی حیزبێک لە خەباتێکی هەڵبژاردندا لە کاندیدایەک بە هۆی داواکارییەکی تایبەتی ئازادیخوازانە و بە هۆی سێکولار و چەپگەرابوونی لایەنەکە لە بەرنامە و ئامانجە هەمەلایەنەکانی حیزبێک دەناسێتەوە. بە پێچەوانەوە، بەشداریکردن لە پەرلەمان بۆ ئەوەیە کە حیزبەکان بەرنامە و ئامانجەکانی خۆیان بە خەڵک بناسێنن و لەم ڕووەوە جیاوازییان لەگەڵ کاندیداکانی پشتگیریکراویان بۆ خەڵک تێگەیشتن لێ دەبێت.
هەرچییەک بێت، کۆمۆنیستەکان نابێت لە دۆخێکدا کە لە ڕووی یاساییەوە ڕێگەیان پێدراوە لە پەرلەمانە دواکەوتووەکاندا بەشداری بکەن، بایکۆتی بکەن، تەنانەت ئەگەر ڕووبەڕووی چەندین ئاستەنگی زۆر ببنەوە لە خەباتی هەڵبژاردندا. دابین نەکردنی مەرجەکانی هەڵبژاردن بۆ تۆمارکردن، لاوازییەکی جددی بووە بۆ حیزبی کۆمۆنیستی کرێکاری عێراق. هاوڕێیانی عێراقی سیاسەتی “بێباکی”ی ئێستایان سەبارەت بە هەڵبژاردن لە عێراق وەلاناوە و سیاسەتێکی بنەڕەتیان گرتووەتەبەر. بەڵام لەم ڕێگەیەدا بە ئامادەیی تەواوەوە پێش نەکەوتن. بێگومان قورسایی بۆچوونی ڕابردوو و لەوانەیە گفتوگۆ ناوخۆییەکان ڕێگر بووبن لە خێرا جووڵان بۆ ئامادەکاری. هیوادارم لە پرۆسەی بانگەشەی هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراقدا، هاوڕێیان لە بواری بانگەشەدا، حیزب و ئامانجەکانی بە شێوەیەکی بەرفراوان بە خەڵک بناسێنن و زەمینەیەکی فراوانتر بۆ چالاکی حیزب فەراهەم بکرێت.
تێگەیشتنی هەڵە لە ئامانجی بەشداریکردنی کۆمۆنیستەکان لە هەڵبژاردن
هاوڕێ ڕەحمان دەنوسێت:
“….لە جیهانی ڕاستیدا هەر جووڵەیەک ئامانجێکی سەرەکی هەیە. کەمپەینی هەڵبژاردن بۆ هەر لایەنێک ئامانجە سەرەکییەکەی هەڵبژاردنی کاندیدایەکی دڵخوازە. بە هەر هۆکارێک ئەم ئامانجە دابین نەکرێت، لە جیهانی سیاسەتدا دەڵێن ئەو لایەن و حیزبە نەگەیشتۆتە ئامانجەکانی. لە هەمان هەنگاوی یەکەمدا بە مەرج و ڕێساکانی ‘کۆمیسیۆنی هەڵبژاردن’، دوو حیزبەکە نەگەیشتنە ئامانجی ناردنی کاندیدا ڕاستەوخۆکانی خۆیان بۆ ‘ناو پەرلەمان’. چاوەڕوانکراو بوو سەرکردایەتی دوو حیزبەکە ئەم ڕاستییەیان بناسینایە، لەبری سیاسەتی خۆدڵخۆشکەری ‘بۆ ئێمە دەنگهێنان و نوێنەرمان لە پەرلەماندا لە پێشینەدا نییە و ئامادەبوون لە کەمپەینی بانگەشەی یەک مانگە گرنگە’، مەسەلەکە بە ئارەزووی خۆیان نەگۆڕن.”
هاوڕێ ڕەحمان بە تێگەیشتنێکی نادروست لە چەمکی بەشداریکردن لە هەڵبژاردن و ئامانجی، ڕەخنەی لە بەشداریکردنی حیزبە کۆمۆنیستەکانی عێراق گرتووە. چەندێک ئەو “یاسا و ڕێسا دواکەوتووەکانی حاکم بەسەر گاڵتەجاڕیی هەڵبژاردنەکاندا” بە چڕتر باس بکات، زیاتر تێگەیشتنی نادروستی خۆی لە بەشداریکردنی حیزبی کۆمۆنیستی لە هەڵبژاردندا دەردەخات. ئەو ناتوانێت ئەمە بشارێتەوە کە کۆمۆنیستەکانی عێراق دەتوانن لە گاڵتەجاڕیی هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراقدا بەشداری بکەن. یاسا حاکمەکانی پەرلەمانەکان کە کۆمۆنیستەکان تێیاندا بەشدارییان کردووە – وەک دۆمای ڕووسیا، ئەنجومەنی شۆرای نیشتمانی دەیەکانی ٢٠ تا ٣٠ی هەتاوی، یان یەکەم خولی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی شۆرای ئیسلامی – زۆر دواکەوتووتر بوون لە یاسا حاکمەکانی هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق.
هاوڕێ ڕەحمان بە وتنی “… لە دنیای ڕاستیدا هەر جووڵەیەک ئامانجێکی سەرەکی هەیە. کەمپەینی هەڵبژاردن بۆ هەر لایەنێک ئامانجە سەرەکییەکەی هەڵبژاردنی کاندیدایەکی دڵخوازە. بە هەر هۆکارێک ئەم ئامانجە دابین نەکرێت، لە دنیای سیاسەتدا دەڵێن ئەو لایەن و حیزبە نەگەیشتۆتە ئامانجەکانی.” ئەمە نیشان دەدات کە لە بنەڕەتدا بیری لە هۆکاری بەشداریکردنی حیزبە کۆمۆنیستەکان لە پەرلەمانە دواکەوتووەکاندا نەکردووەتەوە. ئەم قسەیەی هاوڕێ بۆ حیزبە بۆرژوازییەکان ڕاستە – ئامانجی ئەوان بەدەستهێنانی کورسی پەرلەمانە – بەڵام بۆ کۆمۆنیستەکان، ئەمە ئامانجێکی لاوەکییە.
بەشداریکردن لە کەمپەینی هەڵبژاردن بۆ کۆمۆنیستەکان ئامرازێکە بۆ ناساندنی خۆیان، بەرنامە و کەسایەتییەکانیان بە چینی کرێکار و خەڵک؛ بۆ نزیکبوونەوە لێیان بە بەکارهێنانی ئەو دەرفەتەی کە هەڵبژاردن ڕەخساندوویەتی؛ بۆ ڕەخنەگرتن لە حیزبەکان، گرووپەکان و حکومەت؛ و بۆ ڕەخنەگرتن لە تەواوی سیستەمی سیاسی حکومەتی بۆرژوازی و تەواوی سەرمایەداری. لەم ڕوانگەیەوە، خودی پرۆسەی کەمپەینی هەڵبژاردن جێگەیەکی گرنگ لە ئامانجەکەدا هەیە. ئەگەر حیزبێک بتوانێت تەنها لە قۆناغی خەباتی هەڵبژاردندا بەشداری بکات و لە پێشەوە دڵنیا بێت کە ناتوانێت کاندیدایەک بنێرێتە پەرلەمان یان ئەنجومەنی شار، هەر دەبێت لە ماوەی خەباتی هەڵبژاردندا بەشداری بکات، خۆی و بەرنامەکەی بناسێنێت و ڕەخنە لە حکومەت و حیزبە بۆرژوازی، ئایینی و نەتەوەییەکانی عێراق بگرێت. لە دنیای سیاسەتی کۆمۆنیستیدا ناڵێن “ئەو لایەن و حیزبە نەگەیشتە ئامانجەکانی”. دەڵێن بەشداری کرد و گەیشتە ئامانجەکانی. ئامانجەکانیان بەوە دەپێون کە تا چەند توانیویەتی خۆی و بەرنامەکانی بە چینی کرێکار و خەڵک بناسێنێت و لێیان نزیک بێتەوە.
ئامانج لە بەشداریکردن لە هەڵبژاردن، بنەڕەتەن ناساندنی حیزب و بەرنامەکانی بە کرێکاران و خەڵک، نزیکبوونەوە لێیان و یەکخستن و ڕێکخستنیانە. من پێشتر لە وتارێکدا لەسەر ئەم ئامانجە نووسیومە:
“دەرفەتی بانگەشە و خەباتی هەڵبژاردن یەکێکە لەو دەرفەتە زۆر گرنگانەی کە بۆ دەربڕینی بوون و نوێنەرایەتی خەڵک لە هەموو ئەم بوارانەدا دێتە ئاراوە. ڕوونە کە ئێمە وەک کۆمۆنیستەکان بەدوای کورسی پەرلەماندا ناگەڕێین. گرنگ ئەوەیە کە بتوانین لە کاتی هەڵبژاردندا – کە حکومەت و باڵە جیاوازەکانی بۆرژوازی لە ڕکابەرییەکانی خۆیاندا خەڵکیان بۆ قبوڵکردنی ئەم یان ئەو سیاسەتە چالاک کردووە و هێناویانەتە گۆڕەپان – بچینە ناوەوە و وەک نوێنەری ئازادیخوازی و یەکێتی کرێکاران و خەڵک، نوێنەری حکومەتی نا نەتەوەیی و نا ئایینی، نوێنەری کۆتاییهێنان بە شێوەی سیاسی حکومەتی عێراق و دامەزراندنی لەسەر بنەمای هاوڵاتیانی یەکسان لە بەرامبەر دابەشبوونە نەتەوەیی و ئایینییەکاندا، نوێنەری ئازادی و یەکسانی ژن، نوێنەری کرێکار و یاسای کاری پێشکەوتنخواز دەربکەوین؛ سوود لە دۆخی هەڵبژاردن وەربگرین بۆ ئەوەی بچینە ناو هەر گەڕەک و کارگەیەک و خەڵک لە دەوری سیاسەتەکانی خۆمان کۆبکەینەوە و هەنگاوێک بەرەو گۆڕینی دۆخەکە بنێین، بببینە سەرچاوەی چاکسازییە گرنگەکان لە کۆمەڵگادا و حیزبەکەمان لەم ڕێگەیەوە بەهێز بکەین. ئەگەر کاندیداکانیشمان چوونە ناو پەرلەمان، ئەوا باشترە؛ هەر ئەم سیاسەتانە لە پەرلەماندا بەردەوام دەکەین. بەڵام لە خەباتی هەڵبژاردندا بەدوای بەدەستهێنانی کورسیدا نین، بەڵکو ئامانجی سەرەکی ناساندنی خۆمان و سیاسەتەکانمان بە چینی کرێکار و خەڵک و کۆکردنەوەی هێزە.”
بەڵام هاوڕێ ڕەحمان تێگەیشتنێکی جیاوازی هەیە. ئەو دەنووسێت: “ئایا لە پەرلەمانێکی وەهادا دەرفەت هەیە بۆ جێبەجێکردنی لانیکەم چاکسازی و باشترکردن و پەسەندکردنی یاسایەکی پێشکەوتوو لە بەرژەوەندی خەڵکی عێراق؟ وەڵامی ئێمە نەرێنییە.” بەم تێگەیشتنە لە بەشداریکردنی کۆمۆنیستەکان لە پەرلەمان، دەبێت هەموو پەرلەمانەکانی جیهان بایکۆت بکرێن. چونکە کەم پەرلەمان لە جیهاندا دەدۆزرێتەوە کە کۆمۆنیستەکان بتوانن یاسا پێشکەوتووەکان پەسەند بکەن.
“بایکۆتی چالاک و هێرشکارانە”، مۆدێلی ئێران بۆ عێراق
هاوڕێ ڕەحمان حوسێن زادە لە بەشێک لە چاوپێکەوتنەکەیدا باس لە دۆخی ئێران و بە قسەی خۆی سیاسەتی “بایکۆتی چالاک و هێرشکارانە” دەکات و ئەو سیاسەتە بۆ حیزبە کۆمۆنیستییە کرێکارییەکانی عێراق و کوردستانی عێراقیش پێشنیار دەکات. هاوڕێ ڕەحمان کەمێکیش بیر ناکاتەوە کە دۆخی ئێستای عێراق لەگەڵ دۆخی ئێراندا زۆر جیاوازە.
لە ئێراندا، حیزبە کۆمۆنیستییەکان – کە جێگەی خۆیان هەیە – تەنانەت کەسێکیش کە تەنها بۆنی چەپگەرایی لێ بێت، شەوانە دەستگیری دەکەن و لە زۆر حاڵەتدا سەری دەشارنەوە. نووسەرانیش کە تەنها لەگەڵ ڕژێمدا نین، دەیانخەنە ناو پاسەوە و دەینێرنە ناو دۆڵەکان و کوشتنی زنجیرەیی دەکەن. سەرەڕای هەموو ئەمانە، هاوڕێ ڕەحمان ئێران و عێراقی بەراورد کردووە و بە گشتی لەسەر “بایکۆتی چالاک لە ئێران” وەک نموونە نووسیوە. لێرەدا لە زیادەڕۆیی لەسەر کاریگەری حیزبەکانی ناوبراوی ڕەحمان لە کۆمەڵگەی ئێراندا تێدەپەڕم.
لە ئێراندا، بەشداریکردن یان بایکۆتکردن لە بنەڕەتدا ناتوانێت بخرێتە ڕوو؛ لە ئێراندا، تەنانەت بوونی کۆمۆنیستێک ڕووبەڕووی مەترسی مەرگ و لابردن دەبێتەوە، تەنانەت حیزبە لایەنگرەکانی چاکسازی لە ڕژێمدا مافی ژیانیان نییە و باڵەکانی چاکسازی ڕژێم لە گرتووخانە و زینداندان. ئەم دۆخە بەراورد ناکرێت لەگەڵ عێراقدا، کە حیزبە کۆمۆنیستەکان دەتوانن چالاکی ئاشکرا و یاساییان هەبێت و بە ناوی خۆیانەوە لە هەڵبژاردنەکاندا بەشداری بکەن و بانگەشە بکەن. هاوڕێ ڕەحمان بە ئاماژەدان بە دۆخی ئێران و بایکۆتی سەپێنراو بەسەر کۆمۆنیستەکاندا، مەسەلەکە تێکەڵ دەکات و چی بڵێم لەسەر “وردی و هەستیاریی زۆر”، بە هیچ شێوەیەک “وردی و هەستیاری” لە مەسەلەکەدا نییە.
بە گشتی، ڕەخنەکانی هاوڕێ ڕەحمان حوسێن زادە لە سیاسەتی بەشداریکردنی حیزبەکانی کۆمۆنیستی کرێکاری عێراق لە هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراقدا لەسەر بنەمایەکی نادروست وەستاوە و لەگەڵ ئەزموونی مێژوویی بزووتنەوەی کۆمۆنیستی لە جیهاندا و تەنانەت لە خودی عێراقیشدا ناگونجێت.
حیزبی کۆمۆنیستی کرێکاری عێراق بە بەشداریکردن لە خەباتی هەڵبژاردنی پەرلەمانیدا، تەنانەت بەم شێوە ناتەواو و لاوازەش، هەنگاوێکی ناوە بۆ دەرچوون لە گۆشەگیریی ئارەزومەندانە. هیوادارم بە گرتنەبەری سیاسەتێکی دروست، ببێتە حیزبێکی ڕاستەقینە و بەهێز لە عێراقدا.
٩ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٥
وەرگێڕانی: ئبراهیم حسێن